بررسی تکتونیک فعال حوضه آبریز دالکی با استفاده از شاخص های ژئومورفیک و شواهد ژئومورفولوژیکی

نویسنده

دکترای تخصصی ژئومورفولوژی، واحد ماهشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ماهشهر، ایران.

چکیده

اندازه گیری های کمّی به ژئومورفولوژیست ها اجازه می دهد تا به طور واقعی و معقول لندفرم های مختلف را با یکدیگر مقایسه کرده و شاخص های مورفولوژیک را محاسبه کنند. این امر در تشخیص و توصیف خـاص ناحیـه ای بـه عنـوان مثال میزان فعالیت تکتونیکی مفید می باشد. رودخانــه هــا و شــبکه زهکشــی از جملــه مهــم تــرین عوارضــی هســتند کــه نســبت بــه تغییــرات زمین ساختی بسـیار حسـاس مـی باشـند. هدف از این پژوهش بررسی تکتونیک فعال حوضه آبریز دالکی با استفاده از شاخص های ژئومورفیک می باشد. بدین منطور از شش شاخص نسبت شکل حوضه زهکشی Bs ، انتگرال هیپسومتری Hi ، تقارن توپوگرافی عرضی T ، فرازنماI ، شاخص تراکم زهکشی D وگرادیان طول رودخانه SL استفاده شده است. در مطالعه بررسی ارتباط بین تکتونیک و مورفومتری در حوضه مورد مطالعه داده های توپوگرافی، زمین شناسی، نقشه های توپوگرافی، زمین شناسی، هواشناسی، هیدرولوژی، تصاویر ماهواره ای از سازمان های متولی تهیه شده و پس از پردازش های لازم در راستای اهداف پژوهش مورد استفاده قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان می دهد که شـکل حوضـه نیمه کشیده و از نظر تقارن توپوگرافی، نیمه متقارن است، ولی بی نظمی های موجـود در نیمـرخ طـولی رودخانـه بـه دلیـل واحدهای لیتولوژی مختلف و ساختارهای گسلی متعدد، زیاد است. با توجه به بررسی که برروی داده های بطور دقیق صورت گرفته، جابجای هایی که عامل آن گسل بوده تنها بر روی سازند گورپی قابل مشاهده است. به ایـن ترتیـب، مجمـوع داده هـا و شـواهد زمینـی در حوضه آبریزدالکی نیمه فعال بودن آن را از نظر دینامیک نیروهای درونی زمین نشان می دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigation of active tectonics of Dalaki catchment using geomorphic indices and geomorphological evidences

نویسنده [English]

  • Maryam Ilanloo
PhD in Geomorphology, Mahshahr Branch, Islamic Azad University, Mahshahr, Iran.
چکیده [English]

Quantitative measurements allow geomorphologists to compare genuinely and reasonably different landforms and compute morphological indices. This is useful in regionally identifying and describing, for example, tectonic activity. Rivers and drainage networks are one of the most important complications that are very sensitive to tectonic variations. The purpose of this study is to investigate the active tectonics of the Dalaki catchment area using geomorphic indices. In this baseline, six indicators of Bs drainage basin, Hyssometric integral Hi, T transverse T-axis symmetry, I-factor, D-drainage index, and SL-Lagardian length are used. In the study of the relationship between tectonics and morphometry in the studied basin, topographic, geological, topographic maps, geology, meteorology, hydrology, satellite imagery from trustees were prepared and after necessary processing for the research purposes Has been used. The results of the study show that the shape of the semi-arid and semi-symmetrical topographic symmetry is high, but the disturbances in the longitudinal profile of the river are high due to different lithology units and numerous fault structures. According to the survey on accurate data, the displacements that caused the fault are only visible on the Gurpi Formation. In this way, the aggregate data and ground evidence in the aquifer basin is semi-active in terms of the dynamics of the internal forces of the earth.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tectonic. Geomorphic indicators. Watershed

مراجع

  1.  

    1. بابائی، شیما، ده بزرگی، مریم، حکیمی آسیابر، سعید، حسینی اصل، امین، (1396)، بررسی زمین ساخت فعال با استفاده از شاخص های ژئومورفولوژی در البرز مرکزی، پژوهش های ژئومورفولوژی کمی، سال ششم، شماره1. ص 56-40.
    2. بیاتی خطیبی، مریم، (1388)، تشخیص فعالیت های نئوتکتونیکی درحوضه آبریز قرنقوچای با استفاده از شاخص های ژئومورفیک و مورفوتکتونیک، مجله علمی- پژوهشی فضای جغرافیایی،؛ سال نهم، شماره ی 25
    3. بهرامی، شهرام. معتمدی راد، محمد، اکبری، الله، (1392)، بررسی تأثیر تکتونیک در ویژگی های کمی شبکه زهکشی(مطالعه موردی: چهار حوضه زهکشی در شمال شرق)، مجله مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، سال سوم، شماره 12، صص 85- 102
    4. رامشت، محمد حسین، سیف ، عبد ا...، شاه زیدی ، سمیه و انتظاری، مژگان، ( 1388 )، تاثیر تکتونیک جنبا بر مورفولوژی مخروط افکنه درختنگان در منطقه شهداد کرمان، جغرافیا و توسعه ، شماره. 16 ، ص 29 - ص 46
    5. روستایی، شهرام، نیری، هادی، (1390)، تحلیل کمی تأثیر لیتولوژی و تکتونیک بر پروفیل طولی رودخانه در حوضه ی آبریز رودخانه مهاباد، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 24، صص 153-137.
    6. حبیب اللهیان محمود، رامشت محمد حسین،( 1389)، کاربرد شاخص های ارزیابی تکتونیک جنبا در برآورد وضعیت تکتونیکی بخش علیای زاینده رود. مجله جغرافیا و توسعه ، شماره 26. ص 112-99
    7. جعفری، غلامحسن، (1394)، بررسی فضایی شاخص های مورفوتکتونیکی دره ها با توجه به ساختمان زمین شناسی(مطالعه موردی: بخشی از ناهمواری های استان زنجان)، مجله هیدروژئومورفولوژی، شماره 5، صص 61-41.
    8. جمال آبادی جواد، امیراحمدی ابوالقاسم، مونسیان قاسم، شایان یگانه علی اکبر ، (1393)، بررسی تأثیرات تکتونیکی گسل کمایستان بر شبکه زهکشی و مخروط افکنه ها با استفاده از شاخص های ژئومورفیک در دامنه های شمالی ارتفاعات جغتای، مجله آمایش جغرافیایی فضا فصلنامه علمی پژوهشی دانشگاه گلستان، سال چهارم/ شماره 11
    9. عابدینی، موسی، کرمی، فریبا، سرمستی، نادر، (1394)، ارزیابی فعالیت گسل تبریز با شاخص های ژئومورفیک، تکنیک سنجش از دور و GIS، مجله هیدروژئومورفولوژی، شماره 5، صص 40-17.
    10. گورابی، ابوالقاسم، نوحه گر، احمد، ( 1386 )، شواهد ژئومورفولوژیکی تکتونیک فعال حوضه آبخیز درکه، پژوهش های جغرافیایی، شماره 60 ، ص 178ص
    11. منصوری و صفاری (1394)، به تحلیل فعالیت زمین ساختی حوضه آبخیز فرحزاد از طریق شاخص های ژئومورفیک، فصلنامه علمی - پژوهشی اطلاعات جغرافیایی( سپهر)دوره 24، شماره 95
    12. کرمی، فریبا، (1391)، ارزیابی نسبی تکتونیک فعال با استفاده از روش های مورفومتری در حوضه های شمالی و شرقی کوه سهند، فصلنامه ی علمی – پژوهشی فضای جغرافیایی، سال دوازدهم، شماره ی 37، صص 18-1.
    13. مقصودی، مهران، کامرانی دلیر، حمید، ( 1387)، ارزیابی نقش تکتونیک فعال در تنظیم کانال رودخانه ها ، مطالعه موردی : رودخانه تجن ، پژوهش های جغرافیای طبیعی ، شماره 66 ، ص37 ص 55
    14. Argyrioua, Athanasios V, Richard M. Teeuwa, Pantelis Soupiosb, Apostolos Sarris, (2017), Neotectonic control on drainage systems: GIS-based geomorphometric and morphotectonic assessment for Crete, Greece, Journal of Structural Geology, vol 104, p 93-111.
    15. Dar, Reyaz Ahmad, Romshoo, Shakil Ahmad, Chandra, Rakesh, Ishtiaq Ahmad, (2014), Tectono-geomorphic study of the Karewa Basin of Kashmir Valley, Journal of Asian Earth Sciences, vol 92, p 143-156.
    16. Dehbozorgi, M., Pourkermani, M., Arian, M., Matkan, A.A., Motamedi, H., Hosseinias, H., )2010(. Quantitative analysis of relative tectonic activity in the Sarvestan area, central Zagros, Iran, Geomorphology, Vol. 121, 329–341.
    17. Hamdouni, R.E., Irigaray, c., Fernadez, T., Chacon, J., Keller E.A (2008). Assessment of Relative Active Tectonic, South West Border of the Sierra Nevada (Southern Spain), Geomorpholgy, Vol, 96. PP:150-173
    18. Keller, E.A., Pinter, N., (1996), “Active, Tectonics: Earthquaqe, Uplift and Landscape, Prentice Hall Publication”, London
    19. Keller, E.A., Pinter, N., (2002), “Active Tectonics: Earthquakes, Uplift, and Landscape. Prentice Hall”, New Jersey. 23- Molin
    20. Mathew, Manoj Joseph, David Menier, Siddiqui, Numair, Gaurav Kumar, Shashi, Authemayou, Christine, (2016), Active tectonic deformation along rejuvenated faults in tropical Borneo: Inferences obtained from tectono-geomorphic evaluation, Journal geomorphology, vol 267. P 1-15
    21. Simoni, A., Elmi, C., Picotti, V., )2003(. Late Quaternary uplift and valley evolution in the Northern Apennines:Lamone catchment, Quaternary International, Vol. 101–102 , 253–267

     

جغرافیا ( فصلنامه علمی انجمن جغرافیایی ایران)
دوره 18، شماره 66
پاییز 1399، صفحۀ 185-1.
آذر 1399
صفحه 168-185

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار