بررسی اهمیت ژئوپلیتیکی کشورهای حوزه دریای خزر

نویسنده

استادیار جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران.

چکیده

چکیده: حوزه دریای خزر یکی از مناطق مهم نفت خیز جهان به شمار می آید و کشورهای حاشیه آن جمعاً 51 درصد ذخایر نفت و 15 درصد ذخایر گاز جهان را در اختیار دارند. نظام سوسیالیستی شوروی سابق سالهای سال تنها تولید کننده نفت و گاز از منابع دریای خزر بود. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، امکان بهره برداری از این منابع برای پنج کشور ایران، آذربایجان، ترکمنستان، قزاقستان و روسیه فراهم شد. از دیدگاه ایاالت متحده، دریای خزر یکی از دو منطقه بسیار مهمی است که می تواند پاسخگوی تقاضای روزافزون جهان برای انرژی باشد. و به این دلیل باید در کنترل مؤثر آن قدرت قرار گیرد. در مورد ذخیره نفت خزر برآوردهای گوناگونی از حداکثر 522 میلیارد بشکه تا حداقل 02 تا 02 میلیارد بشکه وجود دارد. 02 میلیارد بشکه رقمی است که بیشتر شرکت ها در منطقه به کار می برند.)5 )با در نظر گرفتن این حقیقت که دو کشور منطقه ای خزر یعنی روسیه و ایران، بیش از 02 درصد ذخیره گاز طبیعی جهان را دارا هستند، می توان اهمیت فراوانی برای خزر- آسیای مرکزی در امر انرژی گازی برشمرد، اما در حقیقت و در عمل این گونه نیست. ذخایر گاز هر دو کشور در بخش هایی دور از منطقه خزر واقع شده اند. برخی از اندیشمندان آمریکایی در ژئوپولیتیک جدید ترکیبی از دو منطقه مهم انرژی زای خلیج فارس و دریای خزر به عنوان دو منبع مهم انرژی را بیضی استراتژیک انرژی » The Ellipse Energy Strategic »نامیده اند که ایران را در میان گرفته است. کشورهای این منطقه علی رغم دارا بودن ژئوپولیتیک مشترک دارای نگرش های متفاوت میباشند.حال این سؤال مطرح است که »عوامل تاثیرگذار بر تحوالت ژئوپلیتیک کشورهای حوزه دریای خزر کدامند؟« به نظر می رسد موقعیت ژئوپلیتیکی جدید حوزه دریای خزر ناشی از عواملی چون ملیت، جمعیت، اقتصاد و غیره بوده است. و در این مقاله به بررسی اهمیت ژئوپلیتیکی کشورهای حوزه دریای خزر بخصوص جمهوری اسالمی ایران میپردازد
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the geopolitical importance of the Caspian Sea countries

نویسنده [English]

  • Azam Yousefi
Assistant Professor of Geography, Islamic Azad University, Saveh, Iran.
چکیده [English]

Abstract: The Caspian Sea basin is one of the most important oil-rich regions in the world and its peripheral countries together have 51% of oil reserves and 15% of world gas reserves. For years, the former Soviet socialist system was the sole producer of oil and gas from the Caspian Sea. After the collapse of the Soviet Union, five countries, Iran, Azerbaijan, Turkmenistan, Kazakhstan and Russia, were able to exploit these resources. From the US point of view, the Caspian Sea is one of the two most important regions that can meet the growing global demand for energy. And for that reason, that power must be effectively controlled. There are various estimates for Caspian oil reserves, from a maximum of 522 billion barrels to a minimum of 02 to 02 billion barrels. 02 billion barrels is the figure used by most companies in the region. He mentioned the importance of gas energy for the Caspian-Central Asia, but this is not the case in practice. The gas reserves of both countries are located in parts far from the Caspian region. Some American thinkers in the new geopolitics have called the combination of the two important energy regions of the Persian Gulf and the Caspian Sea as the two important sources of energy the strategic energy ellipse "The Ellipse Energy Strategic" that surrounds Iran. Despite having a common geopolitics, the countries of this region have different attitudes. The question now is "What are the factors influencing the geopolitical developments of the Caspian littoral countries?" Population, economy and so on. In this article, the geopolitical importance of the Caspian Sea countries, especially the Islamic Republic of Iran, is examined.

  1. -احمدی لفورکی، ب. و فیروزه م (1388) راهنمای منطقه خزر و کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز
  2. جنوبی« انتشارات ابرار معاصر تهران. -جغرافیای سیاسی و ژئوپولیتیک ایران و عمومی دکتر پیروز مجتهدزاده – دکتر سهراب عسکری
  3. -احمدی لفورکی، فیروزه (1389). مجله ی فضای جغرافیایی، سال نهم، شماره 51 ،بهار 5011.
  4. مجتهدزاده، پیروز، سهراب عسکری، (1399). جغرافیای سیاسی و ژئوپولیتیک
  5. ص 551.
  6. این ارقام را پروفسور جفری کمپ Kemp Geoffrey در مقاله زیرین مورد استفاده قرار داده است.
  7. -ژئوپولیتیک نفت دریای خزر، اعظم یوسفی. پایان نامه کارشناسی ارشد، ص 1 ،5000.
  8. -جغرافیای سیاسی و ژئوپولتیک)عمومی و ایران( دکتر پیروز مجتهدزاده،دکتر سهراب
  9. عسگری،ص5011،551
  10. -جغرافیای استراتژیک خاورمیانه جلد اول تألیف جفری کمپ و رابرت هارکاوی ترجمه: سید مهدی
  11. حسینی متین ص 559-550 ،5010.
  12. -جغرافیای استراتژیک خاورمیانه،جلد اول تالیف .... و رابرت هرکاوی ترجمه :سید مهدی حسینی متین
  13. .550 – 552 ص
  14. -مجله فضای جغرافیایی، سال نهم، شماره 51 ،بهار 5011.
  15. -جغرافیای مرز با تأکید بر مرزهای ایران – محمد اخباری – محمد حسن نامی – سال 5010 – ناشیر
    • سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح ص 590.
  16. "Energy Superbowl" Nixon Centre For Peace and Freedom, Washington DC 1997, P.14.
  17. Scott Horton, and Natik Mamedov Legal Status of The Caspian sea, in Hooshang Amirahmadi ed, op. cit chapter Fifteen, P. 267.Clive Schofield and Martin Pratt, "Chaims to the Caspian Sea" Jane's Intelligence Review, February 1996, P. 78.
  18. Forsythe, the Politics of Oil, P. 31. Michael Binyon, "Russia Challenges Turkey over Caspian sea Pipeline"the Times, September 15, 1995.
  19. The Legal Status of The Caspian Sea, In Central Asia Vycheslav Gixxato, Quartetly Labyrinth, summer 1995.
  20. The Times of London as quoted in etteleat international London, 11
  21. september 1995,